کد مطلب:1145 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

فرق تبعيض و تفاوت چيست؟ دليل تفاوت و تبعيض چيست؟ آيا با عدل الهي سازگار است؟

فرق تبعيض و تفاوت آن است كه در تبعيض، چند موجود قرار دارند كه همه شايستگي و حق يكسان دارند اما به يكي داده مي شود و به ديگري داده نميشود يا كمتر داده مي شود، ولي تفاوت اين است كه در شرايط نامساوي، بر اساس همان شرايط نامساوي فرق گذاشته شود. به عبارت ديگر تبعيض از ناحيه دهنده است و تفاوت مربوط به گيرنده.

مثال تفاوت: اگر يك معلّم به تمام دانش آموزاني كه همه در يك درجه هستند و كار آنها يكسان است، نمرههاي مختلفي بدهد، تبعيض است، ولي اگر معلّم همه را به يك ديد بنگرد و همه را يك جور تعليم دهد و يك گونه امتحان كند و سؤالات امتحاني كه طرح مي كند، براي همه يكسان باشد، اما برخي از شاگردان به خاطر هوش كم يا كوشا نبودن، از عهده امتحان به خوبي يا اصلاً برنيايند، ولي برخي ديگر از شاگردان به علت استعداد قوي و كار خوب، سؤالات را كاملاً جواب بدهند و معلّم به هر كدام طبق جواب نمره بدهد كه قهراً مختلف خواهد بود، در اين جا تفاوت رخ داده، نه تبعيض.

راز اين تفاوت ها

اگر همه موجودات از هر نظر مساوي و مشابه خلق بشوند، هرگز آفرينش يك جهان نظاممند (كه اجزاي آن داراي روابط حساب شده و در حركت به سوي هدف معيني باشد) ممكن نيست، مثلاً اگر شما صدها تُن مواد ساختماني كاملاً مشابه و يكسان داشته باشيد و در مصرف بخواهيد به گونهاي از آن استفاده كنيد كه منزل كاملاً مساوي داشته باشيد، هيچ ساختماني را نميتوانيد بسازيد.

اگر صدها نيروي انساني با تحصيلات، توانمندي و قابليتهاي كاملاً يكسان وجود داشته باشند و در پُست دهي و به كارگماري بخواهيد كاملاً مساوي عمل كنيد، هرگز يك نظام اداري موفق نخواهيد داشت، زيرا اگر يكي رئيس باشد، بايد همه رئيس باشند، آن هم در يك حوزه با اختيارات و قدرت واحد، بنابراين ايجاد هر نظامي اعم از اعتباري و تكويني مستلزم وجود تفاوت است، ليكن در نظامهاي اعتباري مانند سيستمهاي اجتماعي و سياسي، تفاوتها وضعي و قراردادي است، ولي در نظامهاي تكويني مانند جهان خلقت، تفاوتها ذاتي و طبيعي است.

گذشته از اين كه تفاوت موجودات، ذاتي آنها مي باشد و لازمه نظام علت و معلول است،(1) مثلاً فردي كه از شخصي الف متولّد مي شود، از جهاتي تابع اوضاع داخلي و خارجي او خواهد بود مانند كيفيت ژنها و وراثت، آب و هوا و محيط زندگي، نحوه آميزش و زمان و مكان، كيفيت غذاها و هزاران عامل ديگر. فرزندي كه از ب متولد مي شود، به همين سان اند، بنابراين جهان بي تفاوت ممكن نخواهد بود.

تفاوتها با عدالت الهي منافات ندارد؟

آن چه در جهان وجود دارد، تفاوت است، نه تبعيض و آن چه كه مخالف عدالت است، تبعيض است، نه تفاوت.

در مثال معلم و دانشآموز، عدالت اين نيست كه معلم همه نمرهها را جمع كند و بعد بين دانشآموزان به طور مساوي قسمت كند، بلكه عدالت اين است كه به هر كدام آن چه را كه استحقاق دارد بدهد. در اين گونه موارد فرق گذاشتن عين عدالت و مساوات است و فرق نگذاشتن عين تبعيض و ظلم.

البته خداوند به كمبودهايي كه از طرف شخص نبوده، بلكه از عوامل ديگر ايجاد شده، توجه نموده و آنها را به گونهاي جبران مي نمايد. هر انساني به اندازه توان داراي مسئوليت بوده و خداوند به او تكليف مي نمايد و جهان هستي منحصر در دنيا نميشود.

براي توضيح بيشتر مراجعه كنيد به مجموعه آثار، استاد مطهري، ج 1، ص 125 - 143، يا كتاب عدل الهي استاد مطهري.

پي نوشتها:

1. مجموعه آثار شهيد مطهري، ج 1، ص 126.